Historia i Rozwój Gminy Gniewino

• Karol Grubba
• 2025-01-29
• Historia, Kultura
• Gniewino, Historia
• 0 Comments

Gmina Gniewino leży w północnej części powiatu wejherowskiego w województwie pomorskim, na terenie Pobrzeża Kaszubskiego. Gmina obejmuje jeziora: Żarnowieckie, Salińskie, Dąbrze, Czarne oraz graniczy z jeziorem Choczewskim. Sąsiaduje z czterema gminami powiatu wejherowskiego: gminą wiejską Wejherowo, gminami Luzino, Łęczyce, Choczewo; oraz z gminą Krokowa należącą do powiatu puckiego. Gmina Gniewino obejmuje obszar o powierzchni 176 km2, zamieszkuje ją ponad 7 tys. mieszkańców. W jej granicach znajduje się 12 sołectw:
1. Bychowo – z wsiami: Bychowo, Toliszczek
2. Chynowie- z wsią Chynowie
3. Czymanowo – z wsiami: Czymanowo, Opalino
4. Gniewino – z wsiami: Gniewino, Strzebielinek, Strzebielinko
5. Kostkowo – z wsiami: Kostkowo, Dąbrówka, Łęczyn Dolny, Słuszewo
6. Lisewo – z wsiami: Lisewo, Jęczewo
7. Mierzynko – z wsiami: Mierzynko, Salino, Salinko, Dębina
8. Mierzyno – z wsiami: Mierzyno, Gniewinko
9. Nadole – z wsią Nadole
10. Perlino – z wsią Perlino
11. Rybno – z wsiami: Rybno, Rybienko
12. Tadzino – z wsiami: Tadzino, Płaczewo.

Pierwsze ślady osadnictwa na terenach obecnej gminy Gniewino pochodzą z 2 500 r. p.n.e.

Z czasów prehistorycznych zachowało się szczególnie wiele śladów z VII w. p.n.e. (kultura pomorska). Wśród zachowanych artefaktów z tamtego okresu, szczególnie interesujące są bardzo rzadkie popielice w kształcie domków znalezione w Rybnie.

Ziemia gniewińska przez stulecia przechodziła z rąk do rąk, należała m.in. do Przemysława II – księcia wielkopolskiego (koniec XIII wieku), państwa krzyżackiego (początek XIV w.), Eryka II Pomorskiego (połowa XV w.), Władysława IV (w latach 1637 – 1657), a następnie aż do końca II wojny światowej do Prus, II Rzeszy i III Rzeszy Niemieckiej.

Najstarszą miejscowością na terenie gminy jest miejscowość Salino, które po raz pierwszy wymienione jest na początku XII wieku, na wyspie leżącej na środku jeziora znajdował się średniowieczny gród, który należał do kasztelani białogardzkiej. W 1268 r. w Salinie powstała pierwsza parafia. Pierwsza wzmianka o Gniewinie pojawiła się w roku 1364, kolejną miejscowością wymienioną na kartach historii jest Bychowo (1377), w 1382 roku pojawia się wzmianka o Rybnie, a w 1402 roku o Jęczewie, Perlinie i Słuszewie, oraz w 1403 o Chynowie.

W czasach II Rzeszy Niemieckiej po 1871 roku nastąpiła germanizacja polskobrzmiących nazw miejscowości: Rybno – Rieben, Kostkowo – Althammer, Gniewino – Gnewin, Strzebielinko – Friedrichsrode, Toliszczek – Burgsdorf, Czymanowo – Rauschendorf, Jęczewo – Entzow.

Do najtragiczniejszych wydarzeń na terenie naszej gminy doszło pod koniec II wojny światowej, kiedy to hitlerowscy Niemcy urządzili w wielu miejscowościach obozy przejściowe dla więźniów zmuszonych do ewakuacji z KL Stutthof. Do dziś znajdziemy wiele miejsc upamiętniających tamte wydarzenia, są to tablice historyczne opisujące trasę Marszu Śmierci, oraz cmentarz w Rybnie utworzony w roku 1959 w miejscu obozu RAD, na którym złożono szczątki ekshumowanych ofiar z różnych części gminy.

Po podpisaniu aktu kapitulacji przez Niemcy na tereny tzw. Ziem Odzyskanych wkraczać zaczęła polska administracja, którą do Gniewina kierował starosta lęborski i tak 15 maja 1945 roku pierwszym wójtem został Eugeniusz Szczepański, którego jednak po 10 dniach zastąpił Antoni Rąbca. Pierwsze powojenne lata na tym terenie były czasami trudnymi ze względu na złą sytuację ludnościową, gdyż większość mieszkańców stanowili Niemcy, którzy nie zawsze chcieli współpracować z polską administracją, dodatkowo dochodził problem żołnierzy radzieckich, którzy na terenach wcielonych do Polski uważali siebie za wszystkomogących
i często dokonywali rabunków, gwałtów, pobić i zabójstw.

W pierwszych powojennych miesiącach napływać zaczęli nowi mieszkańcy pochodzący z głębi Polski, m.in. z Lubelszczyzny, Zamojszczyzny, centralnej Polski.

W pierwszych latach po wojnie przystąpiono do tworzenia szkół, których sieć była bardzo gęsta, działały w Bychowie, Chynowie, Gniewinie, Jęczewie, Kolkowie, Kostkowie, Rybnie, Salinie, Perlinie, Nadolu.

W dobrach opuszczonych przez niemieckich właścicieli tworzono Państwowe Gospodarstwa Rolne (PGR), które po zmianach demokratycznych w 1989 roku zaczęły podupadać, jednak na podkreślenie zasługują trzy takie miejsca Bychowo, Chynowie i Lisewo gdzie prywatni właściciele przywrócili dawny blask tych obiektów i dziś są one pięknymi wizytówkami tych miejscowości.

Z punktu widzenia administracji ważnym rokiem dla gminy był 1954, kiedy to dokonano w całym kraju reformy podziału terytorialnego i wówczas do Gniewina przyłączono wieś Nadole wcześniej należące do gminy Krokowa, co wynikało z historii przedwojennej, kiedy to mieszkańcy Nadola w 1920 roku dokonali skutecznego protestu mającego na celu przyłączenie ich miejscowości do Polski.

Kolejnym przełomowym etapem w historii jest rok 1973 kiedy to rozpoczęła się budowa elektrowni wodnej w Czymanowie oraz zlikwidowano na jej potrzeby miejscowość Kolkowo, której mieszkańcy otrzymali rekompensatę w postaci mieszkań w blokach w Gniewinie (Osiedle Kaszubskie). W trakcie budowy elektrowni do miejscowości gminy, zwłaszcza Nadola zaczęli napływać pracownicy budowy, którzy już po jej zakończeniu w części osiedlili się w naszej gminie. Budowa ukończona została w roku 1983.

Jedna z miejscowości – Strzebielinek zapisała się na kartach historii w okresie stanu wojennego ponieważ władze komunistyczne utworzył tam, w istniejącym więzieniu ośrodek odosobnienia (internowania) dla działaczy opozycji demokratycznej – „Solidarności”, w okresie od 13 grudnia 1981 do 23 grudnia 1982 przez miejsce to przeszło blisko 500 działaczy.

Lata 80-te XX wieku to czas rozwoju infrastruktury publicznej w związku z trwającą budową elektrowni jądrowej w Kartoszynie, wtedy też w Gniewinie oddano do użytku nowy budynek szkoły (1987).

Po zmianach ustrojowych 1989 roku gmina dalej rozwijała się zwłaszcza w sferze infrastruktury dla mieszkańców, czego przykładem może być rozpoczęta w roku 1990 budowa stadionu gminnego w Gniewinie, który do użytku oddany został w roku 1995. Ze stadionu tego do dziś dnia korzysta utworzony w 1992 roku klub sportowy Stolem Gniewino. Wśród inwestycji wymienić należy także oddanie do użytku w 1994 roku budynku Gminnego Ośrodka Zdrowia w Gniewinie oraz składowiska odpadów komunalnych w Gniewinie, a w roku 1998 oczyszczalni ścieków. Oprócz sfery infrastruktury również mieszkańcy w nowej demokratycznej rzeczywistości podejmowali inicjatywy społeczno – kulturalne czego przykładem było założenie w 1994 roku grupy teatralnej „Amator” pod kierownictwem Bogumiły Hirt – Niedzieli.

W obszarze oświaty w roku 1998 Szkoła Podstawowa w Gniewinie otrzymała imię Gabriela Narutowicza, a w roku 1999 oddano do użytku nowy budynek gimnazjum w Kostkowie, które od roku 2001 nosi imię księdza Stanisława Galasa wieloletniego proboszcza tutejszej parafii. Kolejne zmiany w gminnych szkołach nastąpiły w roku 2021 gdy w gniewińskiej szkole podstawowej powstały oddziały mistrzostwa sportowego.

Wśród osiągnięć gminy nie możemy pominąć obiektów użyteczności publicznej oddanych do użytku mieszkańców na początku XXI wieku, a są nimi m.in. Pływalnia kryta w Gniewinie (2001), Kompleks Turystyczno -Rekreacyjny „Kaszubskie Oko” (2007), Centrum Kultury z salą kinowo – widowiskową, bowlingiem, biblioteką, oraz licznymi salami kulturalno – oświatowymi (2007), place zabaw w: Jęczewie, Lisewie, Opalinie, Płaczewie, Strzebielinku
i Toliszczku (2014), liczne domy sołeckie: Mierzyno, Perlino, Tadzino, Czymanowo, Bychowo, Chynowie.

Przedstawiając najnowszą historię gminy nie można zapomnieć o pobycie na jej terenie reprezentacji Hiszpanii w piłce nożnej, która podczas finałów Euro2012 zajęła I miejsce. Wizyta Hiszpanów była wielkim wydarzeniem i reklamą dla gminy.

W sferze kultury na początku XXI wieku odnotować należy: w 2002 roku utworzenie Gminnej Orkiestry Dętej przy Zarządzie Gminnym OSP Gniewino pod batutą Waldemara Szczypiora, która na stałe wpisała się w uroczystości gminne uświetniając je swoimi występami, oraz wspaniale reprezentuje gminę na zewnątrz czego najlepszym przykładem był występ orkiestry podczas 82 Parady Pułaskiego w Nowym Yorku (2019), powstanie w 2004 roku zespołu folklorystycznego „Nadolanie” w Nadolu pod kierunkiem pani Ilony Kowalczyk, pierwsza edycja Przeglądu Teatrów Amatorskich „Wieżowisko” z inicjatywy Wioletty Majer – Szreder (2009), utworzenie amatorskiego teatru „Pod wieżą” działającego pod patronatem gniewińskiego Towarzystwa Oświatowego (2011), w 2012 roku powstał chór „Appasionato” pod kierunkiem Joanny Kurek.

Tekst i zdjęcia : RL